Hoger beroep: Utrecht houdt stug vast aan het doodschieten van zwanen

In 2020 en 2022 wonnen Animal Rights en Fauna4Life een belangrijke zaak tegen de provincie Utrecht en hun jagersvriendjes van de Faunabeheereenheid. Utrecht verleende in augustus 2020 een ontheffing aan de jagers om knobbelzwanen af te schieten vanwege de schade die ze zouden aanrichten.

De voorzieningenrechter schorste dat besluit op 30 november 2020. In maart 2021 verklaarde Utrecht het bezwaar van Animal Rights en Fauna4Life gedeeltelijk gegrond en paste de verleende ontheffing op onderdelen aan. Aan het verlenen van de ontheffing legde Utrecht het wettelijk criterium ten grondslag dat het doden van knobbelzwanen nodig is om belangrijke schade aan gewassen (en daarmee bedoelen ze gras!) te voorkomen.

Animal Rights en Fauna4Life stelden hiertegen beroep in. De Rechtbank Midden-Nederland heeft het beroep op 27 januari 2022 op zitting behandeld en deed uitspraak op 24 februari 2022.

Schade
De Europese Commissie geeft een aantal voorwaarden voor ‘beheer’ van beschermde vogelsoorten vanwege schade:
Ten eerste heeft ze duidelijk een verband met een economisch belang.
Ten tweede is ze bedoeld om schade te voorkomen; daarom is het geen reactie op reeds aangetoonde schade, maar op de grote waarschijnlijkheid dat schade veroorzaakt zal worden als er geen actie wordt ondernomen.
Ten derde moet er een basis zijn om te concluderen dat de schade belangrijk zal zijn als er geen actie wordt ondernomen; dat het meer is dan gewoon ongemak en normaal bedrijfsrisico.

De rechter oordeelde dat “[o]m van belangrijke schade te kunnen spreken is vereist dat de schade een zekere omvang heeft die het economisch belang van een bedrijf raakt.” Daarmee acht de rechter “het uitgangspunt van verweerder [Utrecht] om in alle gevallen een bedrag van € 250,— per geval per bedrijf per jaar te hanteren ter invulling van het begrip belangrijke schade ontoereikend.”

“De rechtbank concludeert dat in het bestreden besluit onvoldoende is onderbouwd dat de ontheffing nodig is om belangrijke schade aan grasland te voorkomen. Het bestreden besluit berust niet op een nauwkeurige en treffende motivering zoals is vereist. Op dit punt is het bestreden besluit onvoldoende gemotiveerd en onzorgvuldig voorbereid.”

’Legselreductie’
Naast het afschieten van zwanen wil Utrecht ook nesten en eieren vernietigen, zogenaamde ‘legselreductiemaatregelen’. Ook dat veegde de rechter van tafel:
”In het bestreden besluit is ten onrechte niet beoordeeld of er een andere bevredigende oplossing is. De ontheffing voor legselreductie is dus gebrekkig gemotiveerd. Maar de rechtbank vindt ook dat legselreductie geen maatregel is die kan worden toegepast om belangrijke schade aan grasland te voorkomen en dat het dus überhaupt niet mogelijk is om een ontheffing voor legselreductie te verlenen met als doel het voorkomen van belangrijke schade.”

Eieren veroorzaken immers geen schade en het betoog dat het vernielen van eieren zorgt voor minder zwanen en dus minder schade is te indirect:
”Voor zover dat al klopt - de rechtbank laat dat in het midden - is er sprake van een te ver verwijderd verband tussen de maatregel (legselreductie) en het beoogde resultaat (voorkomen van belangrijke schade aan grasland).”

Oordeel
De rechter verklaarde het beroep gegrond en vernietigde het bestreden besluit. De zwanen waren voorlopig gered.

Hoger beroep
In maart en april 2022 ging de provincie Utrecht in hoger beroep tegen deze en een aantal andere uitspraken, zoals die over de ‘nulstand’ voor wilde zwijnen. De drang om wilde dieren uit te moorden lijkt in het DNA van provinciebestuurders verankert.

Op 23 januari 2025 herinnert de advocaat van de provincie de Raad van State aan dit hoger beroep, omdat de uitspraken ”van groot belang” zijn voor de nieuwe Faunabeheerplannen waar de jagers aan werken.

De zitting is op 19 mei.