Kauw en kraai als zondebok voor neergang weidevogels in Wieringen

Het staat niet ter discussie dat het slecht gaat met de weidevogels. Wat wel ter discussie staat is de vraag of de weidevogelstand door het vangen en doden van predatoren verbetert. Geen enkele provincie weet aan te tonen dat de weidevogelstand verbetert door mogelijke predatoren te doden. Daarnaast zijn er andere bevredigende oplossingen om de weidevogelstand wél te verbeteren die tevens minder ingrijpend zijn dan het doden van andere beschermde dieren.

Lees ook: VOS EN KRAAI ALS ZONDEBOK VOOR NEERGANG WEIDEVOGELS: DRENTHE

Predatie is onderdeel van de natuurlijke processen en niet de oorzaak van de teruggang van weidevogels. Uit tal van wetenschappelijke studies blijkt dat het grootste probleem voor de weidevogels het verdwijnen van geschikt leefgebied is door het steeds intensievere gebruik van ‘boerenland’. De grootschalige weidelandschappen met een te lage grondwaterstand en eentonig raaigras - grasfalt - dat vaak en vroeg in het jaar gemaaid wordt, bieden weidevogels te weinig voortplantingskansen.

Goede weidevogelgebieden zijn de afgelopen decennia steeds schaarser geworden. Om de weidevogels te redden is het dan ook een absolute voorwaarde dat er meer geschikte bloemrijke weilanden komen waar kuikens veilig zijn en voldoende voedsel kunnen vinden. Inzetten op verbetering van leefgebieden is in de Vogelrichtlijn verplicht gesteld. Als er voldoende geschikt leefgebied en rust is voor weidevogels en hun kuikens dan zou predatie geen gevaar voor het voortbestaan van de soort moeten zijn.

Of kuikens uitgroeien tot broedvogels heeft met diverse factoren te maken en hangt af van zowel het nestsucces als het broedsucces. Het nestsucces betekent de nestoverleving, ofwel het aantal eieren uit een legsel dat uitkomt. Het broedsucces betekent de kuikenoverleving, ofwel hoeveel kuikens vliegvlug worden, uitvliegen en het gebied verlaten om uiteindelijk zelf te broeden.

De kansen van kuikens om op te groeien worden beperkt door met name het voedselaanbod, hetgeen verbeterd kan worden door de leefgebieden op orde te maken en een betere biodiversiteit en gezondere grond te creëeren.

De voedselbeschikbaarheid voor kuikens wordt bepaald door onder andere de timing, type en mate van bemesting, waterpeil en vegetatiehoogte. Ook voor de kans op predatie is de opgroeihabitat van belang, omdat deze bepalend is voor de aanwezigheid en dichtheden van predatoren, evenals voor het al dan niet bieden van voldoende dekking.

In Nederland worden vooral maatregelen - zoals afschot predatoren - genomen om het nestsucces te verhogen. Hoewel dat succesvol lijkt, resulteert het niet in een hoger broedsucces. Wanneer alle mogelijke risico's op het uitkomen van eieren worden weggenomen, zullen er meer eieren uitkomen, en er dus meer jonge kuikens zijn die allemaal moeten eten. Zolang er niet voldoende voedsel is omdat de leefgebieden onvoldoende op orde zijn voor het aantal kuikens, is er concurrentie tussen de jonge kuikens. Dit resulteert erin dat een groter aantal kuikens lijdt en overlijdt aan honger en alsnog niet opgroeit tot volwassen broedvogels. Een hoger nestsucces zonder dat er verbetering komt in het broedsucces. Als men op deze kortzichtige wijze voortgaat, zijn de weidevogels voor Nederland verloren.

Hieruit blijkt duidelijk dat het gebied verbeterd moet worden, voordat uiteindelijk, na nog eens meerdere stappen, een predatorbeheerplan kan worden vastgesteld. Predatoren zouden tijdelijk geweerd kunnen worden met maatregelen om het landschap onaantrekkelijker te maken en met tijdelijke rasters of schrikdraad.

Het afschieten van predatoren is symptoom bestrijding en leidt af van de werkelijke oorzaken, schuldigen en oplossingen. Toch blijven provincies toestemming geven om massaal dieren af te knallen en gaan rechters daar over het algemeen in mee. Zie Wieringen, waar Animal Rights en Fauna4Life geen voorlopige voorziening kregen toegewezen.

Wieringen
Op 17 mei 2023 heeft de Omgevingsdienst namens het college van gedeputeerde staten van Noord-Holland een natuurvergunning verleend aan de Agrarische Natuurvereniging Hollands Noorden voor het vangen en doden van zwarte kraaien en kauwen met vangkooi en kastval, ter bescherming van weidevogels op Wieringen. Op 27 juni 2023 hebben Animal Rights en Fauna4Life bezwaar gemaakt. Het bezwaar werd op 6 november 2023 afgewezen. Daartegen hebben de stichtingen op 17 december 2023 beroep ingediend bij de Rechtbank Noord-Holland.

Voordat de ontheffing voor het jaarrond vangen en doden van een onbeperkt aantal zwarte kraaien en kauwen op Wieringen werd verleend, moest conform de Wet natuurbescherming, vaststaan dat de ontheffing nodig is ter bescherming van de weidevogels en er geen andere bevredigende oplossing is dan het vangen en doden van zwarte kraaien en kauwen. Daartoe moet zijn aangetoond dat het leefgebied voor weidevogels op Wieringen voldoende geschikt is om te kunnen overleven (broedsucces), de weidevogelstand desondanks alsnog verslechtert, dóór de zwarte kraai en kauw én het gerechtvaardigd is om ter voorkoming daarvan deze eveneens beschermde vogels als ‘ultimum remedium’ te doden, omdat er geen ‘andere bevredigende oplossing’ is. Animal Rights en Fauna4Life betwisten dat het college dit met de ontheffing heeft aangetoond.

De zitting was op 27 maart 2025. Op 6 mei ontvingen we bericht van de rechtbank dat het niet mogelijk bleek om in 6 weken uitspraak te doen. De termijn is met 6 weken verlengd, derde week juni dus.