Limburgse blauwe bessen zijn niet vegan vanwege spreeuwen slachting

24 April 2025 verleende Gedeputeerde Staten van Limburg opnieuw een vergunning voor het vangen en verplaatsen en incidenteel doden van spreeuwen ter voorkoming van schade aan blauwe bessenteelt. Deze keer voor percelen gelegen aan de Walk in Heythuysen, Graetheideweg in Kelpen-Oler, Napoleonsweg in Neer en Kappert in Neer.

De provincie Limburg verleent al jaren vergunningen aan de Faunabeheereenheid (FBE) Limburg ten behoeve van blauwe bessentelers om spreeuwen te terroriseren en af te maken.

Blauwe bessen zijn plantaardig voedsel, maar als er voor het produceren van blauwe bessen tot 725 spreeuwen afgemaakt mogen worden in Limburg dan zijn ze niet vegan.

Op 13 mei 2025 nam de provincie Limburg nog een ‘besluit op bezwaar’ aangaande de intrekking van spreeuwen ontheffingen op 27 mei 2021. Driessen Blueberries B.V. aan de Vlasvenstraat te Melderslo en Fruitbedrijf Gielens B.V aan de Kappert te Neer, hadden beroep aangetekend tegen de afwijzing van het bezwaar. Op 28 januari 2025 vernietigde de rechtbank dat besluit tot intrekking.

Tijdlijn 1
Bovengenoemde ontheffingen waren origineel op 12 maart 2021 verleend voor onder andere verjaging met ondersteunend afschot en vangen, verplaatsen en opvang van spreeuwen. Op 7 april 2021 maakten Animal Rights en Fauna4Life bezwaar. Op 27 mei 2021 werden de verleende ontheffingen ingetrokken.
De FBE Limburg en bessentelers Blueberry garden Holding B.V. aan de Papenbeek te Well, Fruitbedrijf Gielens B.V. aan de Kappert te Neer, Nijssen aan de Baarloseweg te Helden, Driessen Blueberries B.V. aan de Vlasvenstraat te Melderslo en Van Rens Blauwe bessen aan de Swolgensedijk te Melderslo maakten daartegen bezwaar.
Dat bezwaar werd op 9 november 2021 afgewezen. In december 2021 gingen Driesen en Gielens in beroep. De zitting was op 10 oktober 2024 en de uitspraak op 28 januari 2025.

Argumenten van de bessentelers
De bessentelers houden het gebruikelijke huilverhaal van boeren: Het vermoorden van wilde dieren dient onze economische belangen. Zonder deze beide ontheffingen is de schade aan de teelt van blauwe bessen aanzienlijk en komt het voortbestaan van het bedrijf in gevaar. Dat komt mede doordat de schade als gevolg van het aanpikken van de bessen door de spreeuwen niet wordt vergoed.
De reden dat de schade van spreeuwen aan de teelt van blauwe bessen niet wordt vergoed is omdat het mogelijk is om klein fruitteelten te overnetten. De bessentelers beweren, echter, dat het niet mogelijk is om teelten van blauwe bessen te overnetten. Niet alleen zijn de kosten van het overnetten zeer hoog, maar ook is dit niet uitvoerbaar in de blauwe bessen teelt in verband met machinale oogst.
Verder zijn de bessentelers van mening dat er een wettelijke basis is die het vangen van kleine aantallen jonge lokvogels ”om het leven van vele spreeuwen te kunnen sparen” mogelijk maakt.

Aanvullend beweren de bessentelers dat overnetten planologisch gezien niet rechtstreeks is toegestaan. Er dient dan van het bestemmingsplan te worden afgeweken, dan wel dient een nieuw bestemmingsplan te worden vastgesteld. De uitkomst van een dergelijke procedure is ongewis.

Verder vinden de bessentelers dat er geen limiet aan te vangen/verplaatsen en te doden spreeuwen hoefden te worden opgenomen in de ontheffingen, omdat vaststaat dat er geen noemenswaardige gevolgen voor de staat van instandhouding kunnen ontstaan.

Argumenten van Animal Rights en Fauna4Life
Animal Rights en Fauna4Life zijn van mening dat er overnet moet worden, er onvoldoende preventieve maatregelen worden genomen, dat naast vangen en verplaatsen er geen ruimte is voor afschot en dat de spreeuw in een slechte staat van instandhouding verkeert.
Natuurlijk is het vangen van wilde spreeuwen om ze vervolgens als lokvogel te gebruiken verboden.

Tijdlijn 2
ln 2022 heeft de FBE Limburg een nieuwe aanvraag ingediend voor een aantal blauwe bessentelers, waaronder Driessen en Gielens. Deze aanvraag is in 2022 geweigerd. Tegen deze weigering is bezwaar en vervolgens beroep aangetekend.
ln 2023 heeft de FBE wederom een aanvraag ingediend voor een aantal blauwe bessentelers.
Op 2 juni 2023 is deze aanvraag toegekend voor Driessen, Blankwater Blauwe Bessen aan de Blankwater te Roermond en VOF van Rens aan de Swolgensedijk te Melderslo en op 7 juli 2023 aan VOF Blauwebessenland aan de Dorperpeelweg te America, Horst aan de Maas.
Fruitbedrijf Gielens B.V. heeft beheer kunnen laten uitvoeren op basis van een ordemaatregel die de rechtbank Limburg heeft verleend op 26 april 2023.
Tegen de in 2023 verleende ontheffingen is bezwaar en vervolgens beroep aangetekend door Fauna4life en Animal Rights. De beroepen, die zien op de besluiten uit 2022 en 2023 zijn door de rechtbank Limburg tevens op 10 oktober 2024 ter zitting behandeld. Ook in deze zaken heeft de rechtbank Limburg uitspraak gedaan op 28 januarí 2025.

2021
De rechtbank is van mening dat de Provincie bevoegd was om in 2021de ontheffingen in te trekken omdat het met die ontheffing mogelijk was om aan de natuur onttrokken lokvogels, niet zijnde gefokte lokvogels, in te zetten in de vangkooien. Op grond van artikel 3.9, achtste lid, aanhef en onder b, van het Besluit natuurbescherming geldt dat alleen gefokte vogels als lokvogels mogen worden ingezet.

De rechtbank vindt alleen dat dit leidt tot een onevenredige uitkomst. Er had bijvoorbeeld volstaan kunnen worden met een wijziging van het voorschríft zodat alleen gefokte lokvogels gebruikt konden worden. Ook had via voorschriften beperkingen in afschot opgelegd kunnen worden. Kortom, via minder ingrijpende besluiten had het doel ook bereikt kunnen worden, zo oordeelt de rechtbank.

De provincie Limburg besluit daarom in mei 2025 om deze ontheffingen niet in te trekken maar te wijzigen. Deze ontheffingen golden slechts voor het oogstseizoen van 2021, zijnde van 1 mei 2021 tot en met 31 oktober 2021 (of tot einde oogst indien dat moment eerder valt) en het besluit heeft daarmee geen directe gevolgen meer.

De toevoegingen en wijzigingen van voorschriften werpen wel hun schaduw vooruit:

• Er mogen jaarlijks maximaal 725 spreeuwen gedood worden binnen de provincie Limburg, middels alle verleende, nog te verlenen en geldende ontheffingen tezamen ter voorkoming van (dreigende) blauwe bessen schade door de spreeuw. Hierbij mogen voor alle verleende en nog te verlenen ontheffingen tezamen jaarlijks maximaal 225 spreeuwen worden gedood met de ontheffing voor het vangen/verplaatsen en jaarlijks maximaal 500 spreeuwen met de ontheffing ondersteunend afschot.
  De FBE Limburg treft in de machtiging een voorziening om het maximaal aantal te doden spreeuwen te monitoren en geeft tijdig een melding door aan de gebruikers van de ontheffingen en de Provincie Limburg als het maximum aantal te doden spreeuwen bijna is bereikt. De Provincie Limburg heeft te allen tijde inzage in de monitoring. Als het maximum aantal te doden spreeuwen van 225 en 500 per jaar is bereikt dan mogen de onderscheidenlijke ontheffingen niet meer ingezet worden.

• Van deze ontheffing mag enkel gebruik worden gemaakt nadat ter plaatse preventieve maatregelen zijn genomen met tenminste een akoestisch én een visueel verjaagmiddel, zoals beschreven in de 'Faunaschade Preventie Kit Module Kleine Zangvogels', te vinden op de website www.bijl2.nl. Er dient naast een visueelwerend middel minimaal als akoestisch middel al een ANSIA Vogelafweer pistool te zijn ingezet. Op het moment dat een vangkooi wordt ingezet dan geldt dat het geweer op basis van deze ontheffing en akoestische en visuele middelen verboden zijn binnen 100 meter van de vangkooi.

• Er mogen alleen gefokte spreeuwen (met een vaste voetring) als lokker in de vangkooien worden ingezet.

2022
Volgens de rechtbank Limburg heeft het college in 2022 terecht de aanvragen om ontheffingen geweigerd aangezien deze niet nauwkeurig en doeltreffend waren gemotiveerd.

”Uit arresten van het Hof van Justitie van de Europese Unie volgt dat de lidstaten moeten waarborgen dat elke ingreep die de beschermde soorten raakt slechts wordt toegestaan op basis van besluiten die steunen op een nauwkeurige en treffende motivering en dat de beste relevante kennis beschikbaar moet zijn voor de autoriteiten op het moment waarop zij vergunningen - in dit geval ontheffingen - afgeven.”

”De weigering om de gevraagde ontheffingen te verlenen is niet gebaseerd op het standpunt dat overnetten een andere bevredigende oplossing is, maar dat niet voldoende is onderbouwd dat overnetten geen andere bevredigende oplossing is. Het is dan aan de FBE en de telers individueel om het tegendeel aan te tonen en dat kan per teler (of zelfs per perceel) verschillen. Het kan immers van locatiespecifieke omstandigheden en de wijze van bedrijfsvoering afhangen of overnetten een andere bevredigende oplossing is. Als in sommige gevallen overnetten en reële oplossing is, dan zou geen ontheffing voor de volledige groep aan de orde zijn, die de FBE aan alle individuele telers kan doorschuiven, maar zou een gedeeltelijke verlening van de gevraagde ontheffing aan de orde zijn, dus gedeeltelijke groepsontheffing (een bundel beschikkingen voor aangeduide telers) of individuele beschikkingen.”

”De rechtbank is van oordeel dat verweerder zich op het standpunt heeft mogen stellen dat die informatie onvoldoende was. Verweerder heeft immers niet kunnen vaststellen of overnetten planologisch, in afwijking van de verschillende geldende bestemmingsplannen, voor de verschillende telers en percelen mogelijk was en heeft per teler en per perceel geen afweging kunnen maken over de met overnetten gepaard gaande kosten.”

”Ten aanzien van andere preventieve maatregelen, visuele en auditieve, niet dodelijke, maatregelen uit de preventiekit, heeft verweerder ook niet kunnen vaststellen hoe arbeids- en kostenintensief die inzet is (geweest) en wat het effect is op het weren van spreeuwen. Informatie over individuele situaties, per specifieke vorm van bedrijfsvoering en percelen ontbrak ten tijde van de besluitvorming ook in dit opzicht.”

2023
Over de aanvragen uit 2023 stelt de rechtbank Limburg dat het college toen wel voldoende informatie had en de ontheffingen terecht kon verlenen.

De rechtbank oordeelt dat Limburg deze keer wel per teler/per perceel nauwkeurig en toereikend heeft gemotiveerd dat overnetten geen andere bevredigende oplossing is, omdat de lokale gemeenten er niet aan mee willen werken. De rechters vinden het niet nodig dat de bessentelers ook daadwerkelijk een vergunningprocedure hebben opgestart.

Animal Rights en Fauna4Life vinden dit absurd. Het kan niet geaccepteerd worden dat gemeenten een stokje kunnen steken voor natuurbescherming; dat er vogelrichtlijnsoorten worden gedood omdat deze gemeenten zeggen geen vergunning af te willen geven voor andere bevredigende oplossingen.
Animal Rights en Fauna4Life zijn van mening dat op de meeste percelen wel een vergunning aangevraagd en verleend kan worden; overnetten is dus mogelijk en een ‘andere bevredigende oplossing’.

2025
Op 11 april 2025 gaan Animal Rights en Fauna4Life in hoger beroep op onder meer bovenstaande grond.

Feit is dat vraatschade door spreeuwen kan worden voorkomen door netten te gebruiken, hetgeen een geaccepteerde en gerespecteerde methode is. Feit is ook dat het college van gedeputeerde staten van Limburg bevoegd orgaan is ten aanzien van de Wet natuurbescherming waarin wet- en regelgeving uit de Vogelrichtlijn direct is opgenomen. Het college dient deze wetgeving uit te voeren en minder waarde te hechten aan informele brieven en principebesluiten waarin gemeenten aangeven op hun terrein liever niet mee te werken. Deze informele brieven en principebesluiten bieden namelijk geen zekerheid dat een aanvraag om vergunning niet zal worden verleend en dat is wel noodzakelijk.

En zelfs als er geen gemeentelijke vergunning wordt verleend, menen de stichtingen dat het natuurbeschermingsrecht niet kan wijken voor een gemeentelijke weigering om de voor beschermde soorten minst ingrijpende oplossing uit te voeren. In dat geval dient te worden beoordeeld bij wie de verantwoordelijkheid ligt: bij de telers, die zelf voor een bedrijfstak hebben gekozen waarbinnen vraatschade onoverkomelijk is tenzij de teelt wordt overnet, op een zelf gekozen locatie waar dat niet zonder vergunning is toegestaan, of de gemeente, doordat de weigering om vergunning te verlenen erin resulteert dat er vraatschade kan optreden waardoor de telers schade kunnen lijden.

Animal Rights en Fauna4Life hebben in bezwaar en beroep toegelicht dat de staat van instandhouding van de spreeuw zeer ongunstig is. Daarom kan alleen in de meest uitzonderlijke gevallen een afwijking op de verbodsbepalingen (zoals opzettelijk verstoren, vangen en doden) worden toegestaan en slechts voor een beperkt aantal individuen.
In het onderhavige geval is geen sprake van een zeer uitzonderlijke situatie en ook niet van het opzettelijk vangen en doden van een beperkt aantal spreeuwen – maar van maar liefst 725 individuen in de provincie Limburg alleen en zonder rekening te houden met de gevolgen van verstoring van soortgenoten.