Inhoud
Stalklimaat - Stand van zaken
Artikel 2.5, lid 4 van het Besluit houders van dieren 1 zegt: ”De luchtcirculatie, het stofgehalte van de lucht, de temperatuur, de relatieve luchtvochtigheid en de gasconcentraties in de omgeving van het dier zijn niet schadelijk voor het dier.” Dit is een zogenoemde ‘open norm’. Dat houdt in dat er niet wordt gezegd hoe hoog de gasconcentraties maximaal mogen zijn, of wat de maximale acceptabele luchtvochtigheid is. Dat maakt handhaving moeilijk tot onmogelijk.
Ook de landbouwminister zegt nu: ”De praktijk heeft uitgewezen dat het handhavingsprotocol waarmee vanaf 2018 is gewerkt onvoldoende houvast biedt voor effectief toezicht."
Lees ook: DIEREN KOMEN OM IN EIGEN MEST
Er is genoeg wetenschappelijk bewijs dat varkens zelf zouden kiezen voor een zo laag mogelijke NH3 concentratie: Jones et al (1996) gaven vleesvarkens de keuze uit verblijven met 10, 20, 30 en 40 ppm NH3 en 80% van de tijd werd doorgebracht in de verblijven met 10 en 20 ppm. Parker et al (2010) vond bij varkens in stallucht met een NH3 concentratie van 20 ppm vergeleken met 5 ppm meer agressie en minder onderwerpend gedrag.
Lees ook: STALVERSTIKKINGEN - DE STAND VAN ZAKEN
In de Duitse wet wordt voor de NH3 concentratie een bovengrens van 20 ppm aangehouden. In Nederland geldt voor pluimvee dezelfde grens en mensen mogen op de werkplek zelfs niet langer dan 8 uur aan 20 ppm NH3 of 15 minuten aan 50 ppm NH3 of meer worden blootgesteld (SER, Wettelijke Grenswaarde, 2007). ”Het is daarmee verdedigbaar om voor de concentratie NH3 in de stallucht voor varkens 20 ppm als grenswaarde te hanteren,” zegt de WUR in haar rapport van april 2017 ‘Signaalindicatoren bij handhaving van "Open Normen" voor dierenwelzijn’. 2
Voor CO2 is de grenswaarde voor mensen 5000 ppm (0,5%). In Duitsland, maar ook in Nederlandse pluimveestallen is de bovengrens voor CO2 concentratie 3000 ppm.
Voor varkens zijn er echter geen grenzen opgenomen voor deze kenmerken. Voor varkens werkt men daarom met ‘signaalindicatoren’, kenmerken die een eerste aanwijzing geven dat het stalklimaat niet aan de norm voldoet.
De 5 kenmerken waar de NVWA 3 tijdens controles op let om het stalklimaat te beoordelen zijn:
CO2- en NH3-concentraties
mate van roodheid en/of bevuiling in de ogen
mate van oorbijten
mate van staartbijten
mate van bevuiling van de dieren
Het komt er op neer dat het stalklimaat giftig ongezond mag zijn zolang de varkens maar geen uiterlijke kenmerken van die vergiftiging vertonen. De NVWA inspecteurs kunnen pas in het slachthuis in de longen van de varkens kijken (en dat doen ze over het algemeen niet).
In juni 2025 geeft demissionair landbouwminister Wiersma in antwoord op Kamervragen bij het jaarverslag over 2024 4 de huidige stand van zaken weer:
”De praktijk heeft uitgewezen dat het handhavingsprotocol waarmee vanaf 2018 is gewerkt onvoldoende houvast biedt voor effectief toezicht. Daarom is door het ministerie van LNV in 2022, in overleg met de NVWA, aan Wageningen UR de opdracht gegeven om de mogelijkheden te onderzoeken om het huidige protocol aan te scherpen en te verduidelijken. Zodat NVWA-inspecteurs duidelijk kunnen vaststellen of het stalklimaat al dan niet schadelijk is. Dit onderzoek is eind december 2024 afgerond. De uitkomsten van dit onderzoek worden meegewogen in het traject om te komen tot een nog meer dierwaardige veehouderij.”
”Bij 51 inspecties (2 in 2023 afgerond, 47 in 2024 en 2 in 2025) die zijn uitgevoerd voor een naleefmeting van de welzijnsregels voor varkens, zijn tevens concentraties ammoniak en koolstofdioxide gemeten. Deze metingen zijn verricht om meer informatie te krijgen over de concentraties van deze gassen in de stallen. Bijvoorbeeld in hoeverre dit varieert tussen bedrijven of binnen een bedrijf. […] Op één van de bedrijven heeft de meting in combinatie met het waarnemen van dierkenmerken bij de varkens geleid tot een officiële waarschuwing.”
Ook op dit vlak wordt er dus geen vooruitgang geboekt. De enige werkelijke oplossing is: geen dieren in stallen houden!
