Inhoud
De juridische strijd voor transparantie in de vee-industrie II
Op 29 oktober 2020 diende Animal Rights een informatieverzoek in onder de Wet openbaarheid van bestuur (Wob) over het ter destructie aanbieden van niet-dode dieren aan destructiebedrijf Rendac. De NVWA nam een beslissing om de gevraagde documenten openbaar te maken, maar deed dat geanonimiseerd. Animal Rights heeft bezwaar gemaakt, omdat teveel informatie werd gelakt.
De afdeling bestuursrechtspraak van de Raad van State heeft bij uitspraak van 18 mei 2022 geoordeeld dat de gevraagde informatie betrekking heeft op milieu-informatie, vernietigde het besluit van de NVWA en droeg de NVWA op om een nieuwe beslissing te nemen.
Omdat de weigeringsgrond ‘voorkomen van onevenredige benadeling’ niet van toepassing is op milieu-informatie moest de NVWA de bedrijfsgegevens - bedrijfsnaam en adresgegevens - van de overtreders bekend maken en deed dat in een nieuw besluit op 4 januari 2023. De NVWA lakte wel nog de UBN-nummers. Het Uniek Bedrijfsnummer (UBN) is een nummer voor een locatie waar dieren worden gehouden om daarmee tracering mogelijk te maken.
Zeven veebedrijven gingen bij de Raad van State in beroep, zo kreeg Animal Rights op 23 januari 2023 te horen. Op 25 september 2024 ontving Animal Rights de beroepschriften en reageerde daarop op 29 september 2024.
Animal Rights maakt daarin nog bezwaar tegen het weigeren van het openbaar maken van de UBN-nummers. Ook het UBN-nummer is milieu-informatie die niet te herleiden is naar personen of adressen.
De zitting in Den Haag was uiteindelijk op 16 oktober 2025.
Er is op dit vlak sinds 2020 zoveel jurisprudentie verschenen dat de minister van landbouw en haar vertegenwoordiger, de NVWA, ten minste in mei 2023 wisten dat bovengenoemde informatie niet geweigerd kan worden. In plaats van een nieuw besluit te nemen, besloot men echter achterover te leunen.
De beoordeling van de gronden in deze zaak komt in essentie neer op de vraag of de burger recht heeft op openbaarheid van overheidsinformatie die raakt aan onderwerpen waarover een maatschappelijk debat gaande is en waarvoor die informatie nodig is om dat debat te kunnen voeren.
Animal Rights had die informatie binnen twee weken moeten ontvangen, niet pas na vijf jaar.
Lees ook: DE JURIDISCHE STRIJD VOOR TRANSPARANTIE OVER DE VEE-INDUSTRIE
Het is inmiddels algemeen bekend dat de huidige minister van LVVN, meer nog dan haar voorgangers, haar ambt niet primair uitoefent ten dienste van het algemeen belang, maar in belangrijke mate ter bescherming van een specifieke groep ondernemers uit de agrarische sector. De minister is bereid daarin ver te gaan, ten koste van journalisten die via de Woo bijvoorbeeld haar stikstofbeleid willen kunnen toetsen, en ten koste van organisaties zoals Animal Rights die met regelmaat misstanden in de vee-industrie aan het licht brengen, tot ergernis van de achterban van de BBB, in wier belang de minister consequent lijkt te handelen.
Het handelen van de minister ten aanzien van de Woo is inmiddels zo ver gegaan dat de rechtbank Overijssel dit heeft bestempeld als misbruik van bevoegdheid en het Adviescollege Openbaarheid en Informatiehuishouding (ACOI) als onbehoorlijk bestuur.
In een brief aan circa 60.000 boerenbedrijven gaf de minister te kennen de daaropvolgende uitspraak van de Raad van State te zullen opvolgen, maar niet te zullen respecteren.
De door de veeboeren gesuggereerde spanning tussen het recht op informatie en de veiligheid van bedrijven, personen en aanverwanten is een bekend frame dat al langer een rol speelt in Woo-procedures waarin de sector zich mengt.
Het ACOI heeft zich daarover uitgelaten naar aanleiding van een Woo-verzoek van drie journalistieke organisaties over stallocaties. In haar bemiddelingsadvies wijst het ACOI er terecht op dat deze discussie vaak voorbijgaat aan de kern.
Het ACOI stelde in haar advies van 19 mei 2025:
“De vraag is: moet deze vrees ertoe leiden dat we stoppen met het openbaar maken van (kern)gegevens over de omvang en plek van de uitstoot van schadelijke stoffen? Of moeten we onze aandacht richten op het aanpakken van (online) intimidatie, bedreiging en agressie, in het individuele geval en als maatschappelijke ontwikkeling? (…) Dat is belangrijk om op te merken, omdat het offeren van een groot maatschappelijk belang door de openbaarheid van emissiegegevens te beperken, nadrukkelijk géén adequate bescherming biedt tegen eventuele dreiging. Dit is geen oplossing en zou ook niet als zodanig gepresenteerd moeten worden. We hoeven ons hierover geen illusies te maken: wie kwaad in de zin heeft, kan zeker ook zonder deze openbaarmaking grote of specifieke veehouderijen vinden en benaderen. Dat dit feitelijk zo is, wordt bevestigd in het beeld dat in de media en politiek geschetst wordt met reeds bestaande voorbeelden. Echter, een direct aantoonbaar oorzakelijk verband tussen de openbaarheid van emissiegegevens en (een toename van) intimidatie, bedreiging en agressie ontbreekt. En dat terwijl openbaarheid (…) hier wel het kind van de rekening dreigt te worden.”
Wat voor emissiegegevens geldt, geldt onverkort voor andere publieke informatie die middels de Woo wordt opgevraagd. Dreiging moet worden bestreden, niet door transparantie af te schaffen, maar door onrechtmatig gedrag te sanctioneren.
Pogingen om activisme dat verband houdt met dierenrechten gelijk te stellen aan dreiging, zijn niet alleen feitelijk onjuist, maar ook juridisch onhoudbaar. Activisme is niets anders dan het overtuigen van anderen en het trachten hun standpunt te doen veranderen, binnen de kaders van de wet.
Zowel de Raad van State als andere rechtscolleges hebben keer op keer geoordeeld dat dierenrechtenactivisme niet alleen legitiem is, maar zelfs noodzakelijk binnen onze democratische rechtsorde.
De Raad van State overwoog eerder:
“Anders dan de minister heeft aangevoerd, wordt het publieke belang van openbaarmaking niet in voldoende mate gediend door een geanonimiseerde openbaarmaking van de inspectierapporten. Onderwerpen als voedselveiligheid en dierenwelzijn staan in de maatschappelijke belangstelling en het verstrekken van bij de overheid aanwezige informatie over welke onderneming welke bedrijfsactiviteiten op welke wijze in deze bedrijfssector uitoefent levert een bijdrage aan het voeren van het maatschappelijke debat hierover en het vergroten van de transparantie van het toezicht hierop door de NVWA.”
Hiermee onderstreept de Raad van State dat toezicht op de sector – waarvoor de Woo het geëigende middel is – van groot maatschappelijk belang is, en dat dit enkel kan door bedrijfsactiviteiten te koppelen aan de daadwerkelijke bedrijven, zonder dus te anonimiseren.
Het gerechtshof ’s-Hertogenbosch oordeelde dat dierenrechtenactivisme geen bedreiging vormt, maar juist een maatschappelijke noodzaak is:
“Het hof is van oordeel dat voor het door de dierenactivisten, waaronder verdachte, beoogde doel (het aan de kaak stellen van misstanden in de varkenshouderij) het noodzakelijk is om de situatie in de stallen met eigen ogen te zien teneinde daaraan publiciteit te kunnen geven.”
Deze oordelen bevestigen dat activisme in de context van dierenrechten een legitiem en door het recht erkend middel is om misstanden onder de aandacht te brengen. Pogingen om activisme stelselmatig te framen als bedreigend of strafbaar ondermijnen niet alleen het maatschappelijk debat, maar ook de legitimiteit van openbaarheid zoals gewaarborgd door de Woo.
Lees over dit onderwerp ook:
NOG STEEDS GEEN BOETES VOOR HET AANBIEDEN VAN LEVENDE DIEREN TER DESTRUCTIE
NOG STEEDS LEVENDE DIEREN AANGEBODEN BIJ DESTRUCTIEBEDRIJF RENDAC
DIERENPOLITIE TREEDT WEL OP WAAR NVWA VERZAAKT: LEVEND DIER TER DESTRUCTIE AANGEBODEN
RAAD VAN STATE: STAGHOUWER MOET ANIMAL RIGHTS ANTWOORDEN OVER 'DESTRUCTIEBEDRIJF' RENDAC
